صدور کارت هوشمند برای مهاجران در ایران، به عنوان تازه‌ترین تحول در امور مهاجران، مورد توجه قرار گرفته است. در گذشته تعداد زیادی از مهاجران در ایران با مسائل مختلفی مواجه شده‌اند، از جمله مشکلات مرتبط با اخذ مدارک هویتی و اقامتی.
به گزارش ایراف؛ در حال حاضر، دستگاه‌های خدماتی در ایران از یک کد ملی واحد برای اتباع ایرانی استفاده می‌کنند، اما برای مهاجران بیش از ۲۰ نوع کد و شماره شناسایی وجود دارد که این امر باعث اختلال در ارائه خدمات به آنها شده است.
این مشکلات به گونه‌ای است که برای بسیاری از مهاجران، وجود یا عدم وجود مدرک اقامتی در ایران فرقی نمی‌کند. به همین دلیل، به صورت غیررسمی فعالیت‌هایی در زمینه صدور کارت هوشمند برای اتباع خارجی را آغاز شده است. اما مهاجرین ساکن در ایران باید به 10 نکته توجه کنند.
- هدف از کارت هوشمند برای مهاجران و اتباع خارجی: اولین اطلاعات درباره صدور کارت هوشمند برای مهاجران و اتباع خارجی در ایران در تاریخ ۱۸ خرداد ماه ۱۴۰۲ منتشر شد. اصغر بلوکیان، مدیر کل اداره امور اتباع و مهاجرین خارجی به مشهد سفر کرد تا مدیر جدید اداره اتباع استان خراسان رضوی را منصوب کند. در این مراسم، بلوکیان اعلام کرد که کارت هوشمند برای مهاجران و اتباع خارجی در حال صدور است. هدف اصلی این اقدام، ارائه خدمات قانونی به مهاجران و جلوگیری از سرگردانی آنها در دستگاه‌های خدماتی مختلف از جمله خدمات تحصیلی، درمانی، بهداشتی و تردد بود.
- پیامک‌های جعلی برای صدور کارت هوشمند مهاجران: هنوز یک هفته از اعلام رسمی صدور کارت هوشمند برای مهاجران نگذشته بود که وب‌سایت اداره اتباع و مهاجرین خارجی استان تهران در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۴۰۲ اطلاعیه‌ای را منتشر کرد که در آن هشدار داده شد که پیامک‌های جعلی برای دریافت کارت شناسایی موقت به مهاجران ارسال شده است. این اطلاعیه همچنین بیان کرد که هر پیامکی که از اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور، ادارات اتباع استان‌ها و دفاتر خدمات اقامت و اشتغال اتباع خارجی صادر نشده باشد، جعلی است و هدف از ارسال آن سوءاستفاده از اتباع خارجی است.
- تمدید اعتبار کارت‌های آمایش و واکنش‌ها در همین راستا: وزارت کشور در تاریخ ۷ تیر ماه ۱۴۰۲ اعلام کرد که اعتبار کارت‌های آمایش ۱۷ و کارت هویت ۱۶ اتباع خارجی تا زمان صدور کارت هوشمند برای اتباع و مهاجرین خارجی تمدید می‌شود. این تصمیم با هدف جلوگیری از وقفه در ارائه خدمات به مهاجران و پناهندگان، اعلام شد. اما پایان اعتبار این کارت‌ها در پایان خرداد ماه ۱۴۰۲ منجر به مشکلاتی برای دارندگان آنها شد. از جمله این مشکلات می‌توان به وقفه در خدمات الکترونیک بانکی اشاره کرد، زیرا اعتبار کارت‌های بانکی این دسته از مهاجران با اعتبار مدارک اقامتی آنان مطابقت دارد.کارت آمایش، یکی از معتبرترین مدارک اقامتی اتباع خارجی در ایران است که دارندگان آن در مجامع بین‌المللی به عنوان پناهندگان شناخته می‌شوند. این کارت، محدودیت‌هایی را برای دارندگانش به همراه داشته و تنها افرادی که پدر و مادرشان دارای این کارت هستند می‌توانند آن را دریافت کنند. از سوی دیگر، وزارت کشور تا کنون برای تمدید اعتبار کارت‌های آمایش اقدامی ننموده و به جای آن، صدور کارت هوشمند را اعلام کرده است. این تصمیم باعث ایجاد سوالاتی درباره ماهیت کارت هوشمند و ارتباط آن با کارت آمایش شده است.
- کارت بانکی و سیم‌کارت متصل به کارت هوشمند: مدیر کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استان قم نیز اظهار گفته بود: «در ابتدا، اتباع دارای کارت آمایش باید وارد اپلیکیشن شوند و اطلاعات خود را وارد کنند. سپس این اطلاعات با تطابق در سامانه وزارت کشور راستی‌آزمایی می‌شود و سپس بانک سپه به عنوان عامل صدور کارت هوشمند، برای آنها کارت صادر خواهد کرد. بر روی این کارت حساب بانکی باز می‌شود و همچنین یک سیم‌کارت از اپراتور‌های موبایل معتبر نیز به همراه آن داده می‌شود.
- چه کسانی صاحب کارت هوشمند اتباع خارجی می‌شوند؟ در این فاز اول، صاحبان کارت هویت ۱۶، که به عنوان پناهندگان در ایران زندگی می‌کنند، در حال دریافت کارت هوشمند اتباع خارجی هستند. اما به تدریج، سایر گروه‌های مهاجر دارای مدارک اقامت قانونی در ایران نیز این کارت را دریافت خواهند کرد. گفته شده: «پس از صدور کارت هوشمند برای دارندگان کارت هویت، تمامی گذرنامه‌های خارجی نیز به کارت هوشمند متصل خواهند شد، به عنوان مثال دانشجویان و دانش‌آموزان خارجی که با گذرنامه اقامت دارند، به کارت هوشمند متصل خواهند شد.»
- دارندگان برگه‌ی سرشماری هم کارت هوشمند اتباع خارجی دریافت می‌کنند؟ مدیر کل اداره‌ی اتباع استان قم اظهار کرده بود که در فاز اول اجرای این طرح، افراد دارای کارت آمایش و هویت، جایگزین کارت‌های آمایش و هویت خود با کارت هوشمند ملی مهاجرین خواهند شد. او بیان کرد که در مراحل بعدی، افراد دارای برگه‌های سرشماری و گذرنامه نیز از این طرح برخوردار خواهند شد. این کارت هوشمند به عنوان جایگزین تمامی مدارک اقامتی قبلی خواهد بود.
- آغاز صدور کارت هوشمند در ۱۵ مهر ماه ۱۴۰۲: از تاریخ ۱۵ مهر ماه ۱۴۰۲ صدور کارت هوشمند برای مهاجران افغانستانی به همراه سیم‌کارت و کارت بانکی آغاز شده است.
- چگونه افراد احراز هویت می‌شوند؟ مسئولین می‌گویند بدون داشتن مدارک هویتی، برخی از مهاجران به صورت غیرقانونی وارد کشور می‌شوند و پس از دستگیری از کشور طرد می‌شوند تا با نام و مشخصات دیگر دوباره وارد کشور شوند، که این موضوع هزینه‌های بسیاری را بر عهده می‌گیرد. بهترین راه برای مقابله با این مشکل، استفاده از تکنولوژی زیست‌سنجی است، به این ترتیب که اطلاعات فردی افراد بر اساس اثر انگشت، چهره و عنبیه چشم مشخص می‌شود و این مشخصات به عنوان معیار برای تشخیص هویت فرد در نظر گرفته می‌شود.
همچنین گفته شده که هر فرد مهاجر، دارای ۱۷ کد مختلف در کشور است که باید به یک کد یکتا تبدیل شود، که این کد مصوبه شورای‌عالی امنیت ملی و شورای ساماندهی است و مبنای هویت فرد محسوب می‌شود. بر اساس این کد، هر فرد یک کارت‌بانکی و سیم‌کارت دریافت می‌کند تا امکان انجام تراکنش‌های مالی و ارتباطی را داشته باشد. سامانه‌ای هم طراحی و عملیاتی شده که برای جمع‌آوری اطلاعات و صدور کارت‌های هویتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- اولویت دریافت کارت هوشمند: فرآیند دریافت کارت هوشمند به صورت چند مرحله‌ای انجام می‌شود و در ابتدا مهاجرانی که به صورت قانونی وارد کشور شده‌اند، در سامانه ثبت می‌شوند. این افراد دارای «هویت ۱۶» هستند و از طرق قانونی با همراهی گذرنامه وارد ایران شده‌اند.
در گام بعدی، افراد دارای «هویت ۱۷» و دانش‌آموزان مورد توجه قرار می‌گیرند. اما برای دانش‌آموزان، ملاحظاتی وجود دارد که باید در نظر گرفته شود. با در نظر گرفتن این ملاحظات، برای نزدیک به ۱۲۰ هزار دانشجوی افغانستانی که در ایران تحصیل می‌کنند، کارت هوشمند هویتی به همراه کارت بانکی و سیم‌کارت صادر می‌شود. در این فرآیند، تمام مشخصات فردی به شکل بیومتریک ثبت می‌شود.
به گفته مسئولان، پاسخ استعلام وزارت کشور در عرض ۳ ثانیه صادر می‌شود که باعث تسهیل در فرآیند ساماندهی مهاجران می‌شود. بر اساس گزارش‌ها استقبال مهاجران افغانستانی از این کار بسیار زیاد است، زیرا سال‌هاست با مشکلاتی مواجه شده‌اند و از خدمات دریافتی محروم بوده‌اند. کارت هویتی صادر شده برای آنها امکان جعل ندارد و به جای ۱۲ نوع برگه هویتی مختلف که تا کنون صادر شده بود، استفاده می‌شود.
در جمله‌ای اعلام شده از سوی سازمان‌های مسئول آمده است که از روز ۲۰ آبانماه ۱۴۰۲ در دفاتر کفالت کل کشور، شروع به پخش کارت هویت اتباع و مهاجرین خارجی خواهد شد و از افراد مجاز خواسته می‌شود از حضور در این دفاتر خودداری کنند تا با آنها برای دریافت کارت تماس گرفته شود.
10-هزینه‌ی صدور کارت هوشمند برای مهاجرین و اتباع خارجی در سال ۱۴۰۲: در حال حاضر، دارندگان کارت آمایش به عنوان اولین گروه از افرادی که دریافت کارت هوشمند را آغاز کرده‌اند، شناخته می‌شوند. کارت هوشمند مهاجرین و اتباع خارجی برای افراد مهاجر حاضر در ایران، با یک قالب یکسان صادر می‌شود، اما فقط نوع مدرک اقامتی در آن درج می‌شود. در سال‌های گذشته، هزینه تمدید کارت آمایش بر اساس تعداد افراد در خانواده محاسبه می‌شد.این رویه برای صدور کارت هوشمند نیز به کار رفته و بر اساس اعلام دفاتر کفالت، هزینه صدور کارت آمایش برای خانواده‌های با تعداد افراد مختلف به شرح زیر است:
۱.یک نفر: 1،204،500 تومان ۲.دو نفر: 2،059،000 تومان ۳.سه نفر: 2،913،500 تومان ۴.چهار نفر: 3،768،500 تومان ۵.پنج نفر: 4،632،000 تومان ۶.شش نفر: 5،477،000 تومان ۷.هفت نفر: 6،311،000 تومان ۸.هشت نفر: 7،166،000 تومان ۹.نه نفر: 8،020،000 تومان ۱۰.ده نفر: 8،875،000 تومان هزینه‌های ذکر شده شامل هزینه صدور کارت آمایش بوده و هزینه صدور کارت کار جداگانه محاسبه می‌شود. همچنین، سرپرست خانواده‌هایی که مدرک اقامتی کارت آمایش را دارند، موظف به دریافت کارت کار (مجوز اشتغال) نیز می‌باشند.
هر چند بر اساس گزارش‌هایی از مهاجرین، تاکنون کارت‌های هوشمند به بانک و بیمه متصل نشده است و هزینه‌های دریافتی نیز از نظر مهاجرین که غالبا از نظر مالی آسیب‌پذیر هستند در مقایسه با هزینه‌های مشابه در سال‌های گذشته بالاست و ایرادات و انتقادات یا ابهاماتی نظیر مشخص نبودن تفاوت میان دارندگان کارت آمایش و پاسپورت خانواری با برگه سرشماری یا به عبارتی تفاوت مهاجری که ۳۰ سال در ایران زندگی کرده و پناهجویی که سه سال سابقه حضور در ایران دارد، به این کار وارد است، اما این اقدام یک گام بزرگ و مهم در راستای ساماندهی اتباع خارجی ساکن در ایران محسوب می‌شود.
پیشنهاد می شود: ساماندهی اتباع خارجی در دستور کار مجلس
