به نظر می‌رسد وضعیت در افغانستان هرگز پایدار نبوده است. برخی کارشناسان معتقدند پس از خروج بی‌نظم نیروهای آمریکایی از خاک این کشور، تصویر کلی کمی بهبود یافته و تحت رهبری حکومت سرپرست افغانستان که به قدرت رسیده‌اند، نظمی در آنجا برقرار شده است. برعکس، برخی کارشناسان وضعیت را بدتر می‌بینند. آنها در این زمینه به نگرانی‌های همسایگان درباره استراتژی آب و ژئوپلیتیک آبی این کشور و نیز احتمال قدرت‌گیری گروه داعش اشاره می‌کنند.
به گزارش ایراف؛ تمرکز شبه‌نظامیان و برخی گروه‌های تروریستی در افغانستان باعث نگرانی شدید کشورهای آسیای مرکزی شده چرا که به نظر می‌رسد این گروه‌ها در خاک افغانستان کاملاً احساس امنیت می‌کنند. علاوه بر این، هر سال تعداد آنها شاید افزایش می‌یابد و کارشناسان هشدار می‌دهند که برخی از آنها حتی آماده حمله هستند.
چقدر احتمال دارد که شرایط به این شکل پیش برود؟ افغانستان چگونه می‌تواند از خود در برابر تهدیدات خارجی و داخلی محافظت کند؟ در این زمینه، و همچنین با توجه به آشفتگی در سیاست جهانی به طور کلی، آیا ارزش آن را دارد که به عضویت مجدد در «سازمان پیمان امنیت جمعی» CSTO فکر کند؟
«بختیار ارگاشف» مدیر مرکز ابتکارات تحقیقاتی «معنی» در این زمینه معتقد است وقتی ما از تهدید گسترش سازمان‌های تروریستی در آسیای مرکزی به ویژه برای ازبکستان صحبت می‌کنیم، باید درک کنیم که آنها گروه‌های بسیار متنوعی هستند.
«ارگاشف» می‌گوید هیچ تهدیدی از سوی حکومت سرپرست افغانستان متوجه آسیای مرکزی و ازبکستان نیست.
با این حال، تنش‌ها و شاید جنگ بر سر آب چندان دور از ذهن نباشد زیرا آب به ابزاری برای نفوذ و چانه زنی ژئوپلیتیکی تبدیل می‌شود.
این کارشناس تاکید کرد: احداث کانال «قوش تپه» و سخنان درباره امکان ساخت «نیروگاه برق‌آبی دشت‌جوم» بر روی رودخانه «پنج» همه ابزار ژئوپلیتیک آبی است که دولت سرپرست افغانستان دنبال می‌کند.
وی یادآور شد: افغانستان در مورد آب رودخانه هیرمند که بهار سال گذشته به بروز تنش‌هایی نیز انجامید، با ایران تناقضات جدی دارد. این کشور اکنون در مورد رودخانه کنر در شرق افغانستان که از مرز پاکستان می‌گذرد، با موضوعات جدی مواجه است.
این کارشناس معتقد است مسائل زیادی در رابطه با آب در یک منطقه بزرگ از جمله جنوب آسیا، خاورمیانه و آسیای مرکزی وجود دارد و افغانستان، به نظر من، یک استراتژی طولانی مدت با هدف تبدیل شدن به یک توزیع‌کننده بزرگ آب در این منطقه دارد. این امر باعث نگرانی کشورهای همسایه است که تمایلی به مشارکت در چنین ژئوپلیتیک آبی با چاشنی تهدید منافع خود ندارند.
تهدید واقعی‌تر برای آسیای مرکزی از سوی یکی از شاخه‌های داعش به نام جنبش ولایت خراسان یا به اصطلاح داعش خراسان (ISKP) مطرح می‌شود.
«ارگاشف اظهار داشت: در سال 2021 تعداد شبه‌نظامیان «داعش خراسان» تقریباً 5700 شبه نظامی بود و اکنون تعداد آنها به حداقل 15 تا 17 هزار نفر رسیده است.
کارشناسان مختلف تخمین‌های متفاوتی ارائه می‌دهند اما همه کسانی که در امور افغانستان تخصص دارند موافق هستند که در تعداد شبه نظامیان وابسته به این گروه افزایش وجود دارد.
ارگاشف گفت: این یک واقعیت واضح است.
هدف نهایی این گروه، ایجاد دولت خراسان است که شامل قلمرو کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان می‌شود. این تروریست‌ها قصد دارند بخارا را پایتخت این دولت کنند.
توسعه طلبی «داعش خراسان» غیرقابل انکار است، بنابراین به نظر می‌رسد که آنها اقدامات خود را در منطقه تشدید کنند. سوال این است که چه زمانی صاحبان این گروه- کشورهایی که از آنها حمایت می‌کنند-به آنها اجازه حرکت به سمت آسیای مرکزی را می‌دهند.
علاوه بر این «ارگاشف» خاطرنشان کرد تعدادی سازمان کوچکتر نیز وجود دارند که در ایدئولوژی خود توسعه طلب هستند. اینها گروه‌هایی هستند که هنوز اندازه کوچکی دارند، مانند «کتیبه امام بخاری» یا «کتیبه توحید والجهاد» که از خاورمیانه به افغانستان اعزام شده‌اند و جنگجویان آنها عمدتاً بومی ازبکستان هستند.
جنبش «جماعت انصارالله» نیز وجود دارد. القاعده هرگز جایی نرفته است؛ زنده است، پیشرفت می‌کند و فعالانه با سایر گروه‌ها همکاری می‌کند. همه می‌دانند القاعده پروژه‌ای با ابعاد جهانی است بنابراین، تهدید القاعده نیز ادامه دارد.
«ارگاشف» در عین حال خاطرنشان می‌کند که همه این سازمان‌ها حامیان مالی مختلفی دارند که شامل برخی شیخ‌نشین‌های خلیج فارس و حتی کشورهای غربی است که همواره از طریق این کشورها بر گروه‌های خاصی در افغانستان نظارت داشته‌اند.
«ارگاشف» معتقد است حکومت سرپرست افغانستان هنوز نتوانسته مشکل سازمان‌های تروریستی که در خاک افغانستان مستقر هستند را به طور کامل حل کند و شاید نخواهند به طور جدی و واقعی با آنها بجنگند. این مجموعه‌های متشکل از سازمان‌های تروریستی که اکنون شاید در خاک افغانستان احساس امنیت می‌کنند، یک تهدید واقعی به شمار می‌روند.
منبع: بخش تحلیل و پژوهش ساختار ضدتروریستی سازمان همکاری شانگهای
پیشنهاد می شود: افغانستان و دغدغه‌های همسایگان؛ از تنش‌های آبی تا چالش تروریسم
