تاکید چین و روسیه بر نقش سازوکارهای منطقه‌ای در حل مشکلات افغانستان

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در یک اعلامیه مشترک بر نقش مهم «فرمت مسکو» در حل بحران افغانستان تاکید کردند.

به گزارش ایراف، دو کشور چین و روسیه در اعلامیه ای مشترک از نقش فعال و سازنده منطقه در حل بحران افغانستان حمایت و تاکید کردند.

مقامات این دو کشور اعلام کردند مکانیزم های منطقه ای مانند، فرمت مسکو، گروه چهارجانبه متشکل از روسیه، چین، ایران و پاکستان، سازمان همکاری شانگهای و راه حل های همسایه های افغانستان می تواند در حل بحران این کشور نقشی مهم داشته باشند.

این بیانیه در جریان سفر روز گذشته، ولادیمیر پوتین به چین منتشر شده است. این نخستین سفر خارجی پوتین بعداز آغاز پنجمین دور ریاست جمهوری اوست.

حل بحران افغانستان همواره یکی از موضوعات محوری همکاری های منطقه ای در جریان نزدیک به سه سال گذشته بوده است که در نتیجه آن طرح هایی منطقه ای از سوی کشورهای مختلف پیشنهاد شده است. همچنین پیش از این نیز تلاش هایی از سوی کشورهای منطقه برای گفتگو پیرامون مسائل افغانستان صورت گرفته بود که همچنان در جریان است. در همین رابطه، فارمت مسکو ازجمله طرح هایی است که در جریان پنج دوره از برگزاری خود مسائل افغانستان را پوشش داده است. اما این فارمت چیست؟

فرمت مسکو چیست؟

فرمت مسکو در سال 2017 به ابتکار روسیه آغاز شده و به محلی برای گفت و گوهای مسائل افغانستان مبدل شده است. روسیه از آن زمان تاکنون موفق شده است که این فرمت را حفظ کرده و به گفته این کشور همه شرکای خود را از سراسر اوراسیا، علی رغم داشتن رویکردهای متفاوت در قبال افغانستان برای تبادل نظر و نگرانی های خود از جانب این کشور جمع کند. این فرمت از سال 2017 تاکنون پنج دور را برگزار کرده است که در برخی از آنها طالبان حضور و در برخی دیگر از این گروه دعوت نشده بودند. آخرین نشست این فرمت در سپتامبر سال گذشته در کازان روسیه با حضور کشورهایی همچون پاکستان، چین، هند، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان و ازبکستان برگزار شد که امیرخان متقی به نمایندگی از افغانستان در آن حضور یافته بود.

 او در این نشست ضمن بیان اینکه از تمام کشورهای منطقه و همسایه خود خواست که همانطور که این حکومت برای روش حکومتداری کشورهای دیگر نسخه ارائه نمی دهند، آنان نیز به جای ارائه نسخه برای افغانستان با حکومت سرپرست در هر بخشی کار رسمی را آغاز کنند مطرح کرد که حکومت سرپرست آماده تعامل مثبت با همه براساس منافع مشروع مشترک است.

این اظهارات در حالی مطرح شده بود که در اعلامیه پایانی پنجمین نشست فارمت مسکو، بر شکل گیری دولت فراگیر در افغانستان تاکید شده بود. افزون بر این،  اعلامیه به مواردی همچون عدم اجازه طالبان به فعالیت گروه های هراس افگن در افغانستان، ایجاد تشکیل دولتی فراگیر، منع تولید مواد مخدر و بررسی وضعیت حقوق بشری تاکید کرده بودند.

 اما اخیراً عبدالکبیر معاون سیاسی نخست وزیر در دیدار ماه آوریل خود با ضمیر کابلوف خواهان عضویت رسمی افغانستان در فرمت مسکو شد.

 بهروری، فعال نگه داشتن  فرمت مسکو را می توان تلاشی برای نقش فعال کشورها منطقه در حل بحران افغانستان در برابر طرح های رقبا عنوان کرد.  از طرف دیگر، با خروج ایالات متحده از افغانستان مسکو مایل است که خلا را پر و در ایجاد روابط نزدیک با طالبان پیش قدم باشد.

اما آنچه از خلال این این گونه طرح ها می توان یافت این است که ابتکارات منطقه ای مکانیزم قوی برای سدسازی در برابر کارشکنی های کشورهایی چون ایالات متحده می توانند عرض اندام کنند.

ابتکارات منطقه ای نجات دهنده افغانستان

اما از زمان بازگشت مجدد طالبان در قامت حکومت سرپرست به افغانستان، تلاش های منطقه ای برای حل بحران افغانستان شدت گرفته است. کشورهای همسایه و منطقه  پس از خروج غیرمسئولانه و هرج و مرج گونه ایالات متحده از این کشور، در پی آن هستند که بحران افغانستان را از طریق همکاری ها و هماهنگی های منطقه ای حل و فصل کنند. این تلاش ها خود را در قالب ابتکارات منطقه ای همچون گروه تماس منطقه ای که توسط جمهوری اسلامی مطرح شده است و  گروه چهارجانبه چین، روسیه، ایران و پاکستان  نشان داده است.

نقش سازنده این ابتکارات و همکاری های منطقه ای از این جهت برجسته است که کشورهای منطقه به خوبی می دانند که ثبات آنها به ثبات افغانستان وصل است در نتیجه می کوشند که بادرنظرگرفتن واقعیت این کشور و منافع خود از طریق اجماع و انسجام منطقه ای به حل مسائل افغانستان بپردازند. این درحالی است که طرح های رقیب که از جانب کشورهای خارج از منطقه به ویژه آمریکا مطرح می شود. مانند تعیین نماینده ویژه برای امور افغانستان تنها به دلیل نفوذ و تقویت این کشورها و ایجاد کارشکنی برای هماهنگی های منطقه ای است.

آمریکا به خوبی دریافته است که شکل گیری همکاری های منطقه ای سد بزرگ در برابر نفوذ این کشور به افغانستان خواهد بود. درنتیجه به دنبال راه هایی منطقه ای و بین المللی برای نفوذ به افغانستان در برابر اجماع سازی در مقابل خود است.

به همین جهت است که حمایت از ابتکارات منطقه ای در حل مسائل افغانستان که منافع به کشورها به این جغرافیا گره خورده است، ضروری است. توسل به همکاری های منطقه ای و تقویت آن در محیطی آرام و به دور از تنش می تواند نقشی سازنده در پیشبرد مسائل افغانستان داشته باشد.

ایجاد همکاری های منطقه ای خود می تواند زمینه ساز کاهش تنش ها و ثبات در سطح منطقه ای نیز شود. تعهد به همکاری از سوی کشورها اختلافات را کاهش و یا هم تعدیل خواهد کرد. این امر فضای گفتگو را تلطیف خواهد ساخت.

از طرف دیگر، حکومت سرپرست نیز ساکت ننشته و همواره تلاش نموده تا با فعال نگه داشتن سیاست خارجی خود، به بازیگری فعال تبدیل شود. به طوری که افغاسنتان در 29 ژانویه 2024 میزبان نشستی تحت عنوان «ابتکار همکاری های منطقه ای افغانستان» بود. سرپرست وزارت امور خارجه طالبان در پیامی این نشست مطرح کرد که امنیت منطقه ای همچنان از اهمیت بالایی برخوردار است. همکاری با کشورهای منطقه ای می تواند بر تعامل مبتنی بر منافع مشترک منطقه ای، ایجاد یک روایت منطقه محور برای تعامل مثبت و سازنده با دولت افغانستان برای مقابله با تهدیدهای موجود بالقوه در منطقه موثر و کارساز باشد.

او همچین افزود ضمن تاکید بر ضرورت تعاملات مثبت با منطقه از دیپلمات ها خواست تا پیام طالبان مبنی بر ابتکار منطقه محور را به کشورهای خود برسانند تا افغانستان و منطقه بتوانند مشترکاً از فرصت های جدید به نفع خود و همه استفاده کنند.

بنابراین، ابتکارات منطقه و حمایت از آن بستری را فراهم می سازد که در محیطی با تنش های بالقوه از طریق ایجاد همکاری های و هماهنگی های چندجانبه به اهدافی دست یافت که منافع همه کشورها تامین و حساسیت ها کمتر برانگیخته شود. از طرف دیگر، چنین محیطی، کارشکنی های گروه های رقیب را خلع سلاح و دفع خواهد کرد.

پیشنهاد می شود:خطر تبدیل شدن به یک بحران فراموش‌شده، افغانستان را تهدید می‌کند