امنیتی برساخته از درونِ نظامِ حکومتداری طالبان و سیستمِ دفاعی-امنیتی این گروه، ستون اصلی در نگاه داشتِ خیمۀ حکمرانیِ مقبول و مطبوعی است که طالبانِ نوین همواره برای اثبات آن به مردم داخل کشور، همسایگان و حتی جامعه جهانی تلاش و تقلا داشته‌اند. بنابراین مقامات فعلی حاکم بر افغانستان آگاهانه مترصد بهره برداری از از فرصت‌هایی هستند که از یک سو جریانِ مشروعیت داخلی و از دیگر سو روندِ به رسمیت شناختن آنها در جامعه جهانی را تقویت و تسریع سازد و شاید ایام محرم یکی از این برهه‌های زمانیِ مساعد بود. هرچند طالبان موافق صد در صدِ برای اجرایی شدنِ عملی و علنیِ چنین جریان‌های مذهبی نبوده و نیستند، لیکن به نظر می‌رسد تصمیم برآن بود تا نه تنها ظاهر امر را به نحوی میانه و معتدل نگاه دارند، بلکه برگی جدیدی از رویکردِ موقعیت محورِ خود را رو کرده، موضعی حامی از جمعیت‌های مردمیِ خصوصا عزادار را در این ایام پیش گیرند.
در روز 13 ژوئیه 2024 رسانۀ نزدیک به طالبان، المرصاد، از ممانعت از روی دادنِ حملۀ قریب الوقوع مرگباری از سمتِ داعش، و بازداشت عاملان آن در کابل خبر داد.
چنانچه به گفتۀ المرصاد، نیروهای ویژه طالبان در تاریخ 11 ژوئیه 2024 عملیاتی را علیه مخفیگاه گروه داعش در ناحیه پنجم شهر کابل کلید زد و در نتیجه، برخی اعضای این شبکه را دستگیر و مقادیری مواد منفجره، سلاح و مهمات را از آنها گرفتند. اما در پسِ این اطلاع رسانیِ غرور آمیز، دو جریانِ طرح‌ریزیِ مقاصدِ مطلوب با زبانی کنایه‌آمیز، و نیز روایتی از نشانه رفتن انگشت اتهام به برخی کشورهای دیگر نیز به چشم می‌خورد. بدین ترتیب که طالبان از فرصت بهره برده، با پیشینۀ هجمه‌ای از انتقادات وارده بر اقدامات سختگیرانه و یا اعمال محدودیت‌های خود در برپایی مراسم مذهبی شیعیان در این ایام، دستِ پیش را گرفته، خود را حامیِ دلسوز و مصمی نشان دادند که قویا درصدد دفع شرِ ناشی از خشونت مذهبی بوده، و نوک پیکان این جریان را به سمتِ کشورهای همسایه یا بازیگرانِ دست پرودۀ آنها نشانه رفتند.
چراکه در ادامۀ مطلب انتشار یافته در همین خصوص از المرصاد چنین بیان شده است که فتنه گران قصد داشتند در مراسم محرم امسال حملات مرگباری را انجام دهند که مسئول مخفیگاهِ این شبکه، فردی افغان ساکن در کشور همسایه بود؛ فردی که از طرف داعش خراسان (با اذعان عملی بر اینکه مرکز آن در بلوچستان است)، جذب و به کار گرفته شده است. ضمن آنکه در این مطلب گفته می‌شود فردِ داعشیِ مذکور چند ماه پیش به خودروی اهل تشیع در منطقه کوته‌سنگی کابل حمله کرده بود.
بدین ترتیب شاید به‌توان گفت: ظاهرا طالبان قصد داشته با این گونه ادبیات، سه هدف را نشانه روند:
1- احترام به گروه‌های مذهبی و اهل تشیع به‌خصوص در ایام مذکور و اهتمام جهت محافظت از جمعیت عزادار
2- تلاش بی‌وقفه و هوشیارانه جهت رفع حملات برخاسته از داعش و تبعا تاکید بر توانمندی‌های خود برای تامین امنیت و عدم اجازه به گروه‌های ستیزه جو یا مخل امنیت برای فعالیت در کشور
3- و نهایتا مسئول دانستن برخی از کشورهای همسایه در پرورش و صدور عاملانی تروریستی فراتر از مرزهای خود و خنثی‌سازی تلاش آنها در بدنام ساختنِ طالبان و حکومتداری آنها.
بدین ترتیب آنچه اخیرا شاهد آن بودیم، نمایشی از آمادگی نیروهای نظامی و امنیتی طالبان در سطح شهرها و اطمینان دادن به شهروندان برای پشت سرگذاشتن ایامی آرام و امن بود.
چنانچه در شبکه‌های اجتماعی جلوه‌هایی نمایشی از قدرت نمایی نیروی امنیتی در سطح شهرها، تصاویری از نصب و راه‌اندازی گسترده از دوربین‌های امنیتی و یا اذعانِ علنیِ مقامات دولتی بر آمادگی کامل جهت برگزاری مراسم محرم، تحت کنترل بودن اوضاع و اطمینان از هوشیاریِ نیروهای امنیتی در محافظت از شهروندان مشاهده شد.
در همین راستا می‌توان به گفتۀ رحمت الله فیضان، معاون نمایندگی وزارت خارجه طالبان در هرات اشاره نمود که در صفحۀ ایکس خود چنین نوشت: مطمئنم که امسال هم مراسم عاشورا در هرات باستان به برکت نیروهای بیدار و دشمن شکن ما در فضای امن و اطمینان برگزار خواهد شد.
همچنین خلیل رحمان زاهد، از مقامات وزارت کشور در این خصوص اظهار داشت: نیروهای امنیتی در تمام نقاط کلیدی شهر کابل با تجهیزات کامل نظامی مستقر شده‌اند و آمادگی کامل برای تامین امنیت عزاداران در روز عاشورا را دارند.
یا از دیگر سو جاوید نیازی، از مقامات وزارت کشور طالبان نیز با اشاره به دستگیری اعضای گروه تروریستی داعش در کابل گفت: پلیس پایتخت و سایر نهادهای امنیتی در حالت آماده باش کامل قرار دارند و هیچگونه ناامنی در روز عاشورا را تحمل نخواهند کرد.
در همین راستا نیز ذبیح‌الله مجاهد در صفحه ایکس خود از نشستی به رهبری هبت‌الله آخندزاده با حضور برخی مقامات امنیتی بلندپایه نظیر وزیر دفاع، محمد یعقوب مجاهد، وزیر داخله، سراج الدین حقانی، و رئیس عمومی استخبارات، عبدالحق وثیق خبرداد.
نشستی که بر محوریتِ طرح جرئیات مبتنی بر پیشرفت و یا عملکرد فعالیت‌های امنیتی، ارائه پیشنهادات در جهت بهبود و بررسی موارد مربوطه برگزار شده است.
حتی می‌توان گفت که مقامات طالبان پا را فراتر گذاشته، نه تنها در جهت ارائه تصویری قادر و قدرتمند برای تامین امنیت اذعان کرده، بلکه با سیاستِ “جذب قلوب و اذهان” درصددِ مرتفع ساختنِ هر نوع حاشیه سازی یا انکار صحبت‌هایی برآمدند که موجب تشتت آراء و دامن زدن به اختلافات گردید. چنانچه ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی امارت اسلامی عملا خود وارد میدان شده، گزارش‌های برخی رسانه‌ها مبنی بر اینکه احمد الله متقی رئیس اطلاعات و فرهنگ هرات، عاشورا را بدعت خوانده‌اند، رد کرد.
او تصریح کرد: رئیس اطلاعات و فرهنگ چنین حرفی نزده و گفته «در مراسم عاشورا باید از بدعت‌‌ها جلوگیری شود، نه اینکه خود محرم یا عاشورا بدعت باشد.»
اما آنچه مجموعا در پسِ سناریویِ چیده شدۀ طالبان برای اقناع اذهان عمومی و خاصتا جامعه بین الملل پنهان است، تزریقِ تصویری مثبت از توانِ محافظتیِ خود با افتخاری برخاسته از اشاعه امنیتی مقومِ سیاست‌های صلح جویانه است. چرا که اتخاذِ راهکارهایی میانه به خصوص پس از نشست دوحه و تمرکز دید جهانی بر آنها، می تواند گشایشی سازنده در جلب اعتماد جهانی و تغییر تصوری تثبیت شده از جزم گرایی دینی و مذهبی طالبان باشد.
همچنین رسانۀ المرصاد متعاقبا در خبری تکمیلی از عملیاتی جدید بر گروه تروریستی دیگری در تخار اشاره کرد.
لیکن رویکرد طالبان ذیل این اطلاع رسانیِ ثانویه، هدف گذاریِ غافلگیرانه‌ای از همسان پنداری و موازی سازیِ گروه داعش با جبهه مقاومت افغانستان بود. چراکه طبق گزارشِ منتشر شدۀ مذکور آنهم یک روز پس از خبرِ نخست از دفع فتنۀ داعش، چنین بیان می‌شود که نیروهای ویژه ریاست عمومی استخبارات طالبان در تاریخ 9 جولای 2024 و طی سلسله عملیاتی در ولایت تخار، سه فرد را همراه با بمب‌های دستی، مواد منفجره و سلاح سبک دستگیر کرده که قصد ترور مولوی عبدالقادر حامی، خطیب سابق مسجد جامع تخار را برعهده داشت.
اما در ادامۀ خبر و به نحوی غریب، نویسنده از مشارکت گروه داعش با اعضای جبهه مقاومت سخن می گوید. شاید بتوان گفت این رویکرد هدفمند طالبان بر طرحِ همسویی و همکاری داعش و جبهه مقاومت، در نتیجۀ رفتاری واکنشی از طالبان نسبت به حملات مستمر اخیر جبهه مقاومت افغانستان و متعاقبا سیاستِ اتهام زنی به این گروه برای مشابه دانستن اقدامات هر دو جریان برای اخلال در نظم و آرامش عمومی، و همچنین بدنام سازی جبهه مقاومت در انظار عمومی بوده است.
همچنین باید گفت، طالبان به موازاتِ سیاست پیشین از نهیب زنی بر کشورهای همسایه، این بار از کشوری دیگر در همسایگی خود نام می برد. کشوری که شاید از زمان قدرت یابی مجدد در اوت 2021، روی خوشی به طالبان نشان نداده و اکنون زمانِ مناسبی از به چالش کشیدنِ خصومت های سیاسی آن است. چنانچه در همین خبر چنین اشاره می شود که افراد دستگیر شده اعتراف کردند که با یکدیگر همکاری مشترک داشته و هماهنگی بین آنها از کشور “تاجیکستان” برقرار شده بود. کشوری که پایگاه حامیان جبهه مقاومت به شمار رفته، در موضعی تهاجمی، قصد مدارا و ملایمت با طالبان را نداشته، همچنان پذیرای نیروهای اپوزیسیون و مخالف طالبان است.
می توان گفت کشور تاجیکستان قوی‌ترین و سرسخت ترین منتقد طالبان در منطقه آسیای میانه است.
امامعلی رحمان بلافاصله پس از تسلط طالبان متعهد و به نوعی یادآور شد امارت اسلامی طالبان که “به واسطۀ تعدی و تبعیض شکل گرفته است” را به رسمیت نخواهند شناخت. در همین راستا، وی به دلیل نادیده گرفتن حقوق تاجیک های قومی در افغانستان از طالبان انتقاد کرده و حمایت خود از تشکیل دولتی فراگیر در افغانستان را اعلام نمود.
طالبان نیز در مقابل با هشدار به تاجیکستان، چنین واکنش نشان دادند که بهتر است این کشور در امور داخلی افغانستان مداخله نکند. بدین ترتیب دیوار دفاعی تاجیکستان در برابر طالبان همچنان مستقر و پابرجاست.
اما اخیرا، به خصوص پس از حادثۀ حمله به سالن کنسرت مسکو در ۲۲ مارس ۲۰۲۴ و محرز شدن تابعیت تاجیکستانی تمامی مهاجمان، چهرۀ آرام و بی دردسر تاجیکستان تا حدودی مخدوش گردید، و هدف گرفتن این کشور به عنوان مامن و منزلگه بسیاری از نیروهای تروریستی و پراکنده شدن آنها در کشورهای دیگر جهت اقدام به حملات تروریستی قوت گرفت.
با این تفاسیر شاید بتوان گفت که طالبان به موازاتِ کدورت‌های نسبیِ ناشی از اتهام زنی های مداوم پاکستان به دلیل انفعال طالبان برای عدم اتخاذ تصمیم و همچنین اقدامی موثر در سرکوب تحریک طالبان پاکستان، شرایط را برای نشانه رفتنِ هدفِ انتقادی خود این بار بر تاجیکستان و موضع حمایتی دوشنبه از مقامات سابق و نیروهای مخالف با طالبان و نیز تداوم مقاومت در برقراری تعاملات با آنها مناسب دید.
در نهایت می‌توان گفت گرچه طالبان همواره از دفعِ شرِ حملات منتسب به داعش جهت دستیابی به اهدافِ مرتبط با نمایش اقتدار و قدرتِ خود مصمم بوده است، لیکن به نظر می رسید ایام محرم امسال زمینه سازِ شرایطی گردید که طالبان این بار با تکیه و توسل به آن، توانستند دامنۀ اهدافِ سیاسی و نیز حیثیتیِ مورد نظرشان را بسط داده؛ و نه‌تنها از یک سو خود را بازیگری توانمند و قادر در تخریب سلول های ستیزه جو و انهدام شبکه های تروریستی نشان دهد، بلکه از دیگر سو با بهره برداری از ارجاعِ عاملانِ این گروه ها به مسببینِ مورد نظرِ خود، چشم اندازی از اعتماد جمعی و اطمینان عمومی چه در سطح داخلی و چه خارجی را برای خود فراهم آورند.
به همین منظور شاهدِ انتشار اخباری از سوی منابع محلی مبنی بر برداشته شدن محدودیت ها برای برگزاری مراسم عاشورا در برخی شهرها و مدارا با هیئت‌های عزاداری بودیم. چنانچه به گفته منابع محلی، طالبان به مردم اجازه دادند تا پرچم های عزاداری را در دکان ها، خانه ها و محلات به اهتزار در آورند. در نتیجه باید گفت طالبان به خوبی دریافته‌ند که در چشم اندازی از کسب مشروعیت، بایستی گام هایی هرچند کوچک برداشته، برای هموار سازی این مسیر در برهه های زمانیِ مستعدِ تمرکز جهانی، فضا را تا حدی مساعد نمایند؛ تا با توسل به چنین موقعیت هایی، سیاست های خود را به رویکردهای چند بُعدی از انعطاف ملی، سیاسی و مذهبی پیوند زنند.
در نتیجه با سپری شدن روزهای نهم و دهم محرم و گذار از این ایام بدونِ حادثۀ امنیتیِ خاصی، برخی مقامات طالبان تلاش‌های حکومت حاضر جهت دفع موفقیت آمیزِ فتنۀ گروه های ستیزه جو و تروریستی را با رویکردِ مدارا محور در تساهل دینی به جای تفرقه مذهبی و نیز همزیستیِ مسالمت آمیز شیعه و سنی در کنار هم پیوند زده، افتخاری از خنثی سازی دسیسه های اخلال امنیت را به “اقتدار دفاعی” و “انعطاف مذهبی” خود گره زدند.
