داعش خراسان جهانی می‌شود | جهان آماده نیست

به گزارش ایراف؛ وب سایت « foreign affairs» در تحلیلی به عملکرد و توانایی‌های داعش خراسان پرداخته است. گروهی که به نظر می‌رسد توانمندتر از گذشته شده و می‌تواند در اروپا عملیات کند.

در چند هفته گذشته، مقامات فرانسوی چندین توطئه تروریستی را برای هدف قرار دادن بازی های المپیک 2024 که هفته گذشته در پاریس آغاز شد، کشف کردند. در یکی از آنها، یک مرد 18 ساله چچنی قصد حمله به یک مسابقه فوتبال المپیک در شهر سنت اتین فرانسه را داشت.

گفته می‌شود که او با یکی از اعضای دولت اسلامی (همچنین به نام داعش) در تماس بوده است. این توطئه مختل شده تازه‌ترین مورد از فعالیت‌های تروریستی مرتبط با داعش بود. داعش خراسان مستقر در جنوب آسیا، تنها مسئول چندین حمله تروریستی بین المللی موفق در سال جاری است – در مراسم سالگرد شهادت سردار سلیمانی در کرمان، اوایل ، اواخر همان ماه در یک سالن کنسرت خارج از مسکو در ماه مارس.

در حملات ایران و روسیه روی هم نزدیک به 250 نفر جان خود را از دست دادند و صدها نفر زخمی شدند. در افغانستان و پاکستان، جایی که داعش خراسان مستقر است، این گروه مسئولیت چندین حمله در مقیاس کوچکتر را هر ماه برعهده می‌گیرد.

داعش خراسان تنها منبع افزایش تهدیدات تروریستی نیست. گراهام آلیسون محقق و مایکل مورل، معاون سابق مدیر سیا، در مقاله‌ای اخیر در «فارن افرز»، محیط امنیتی کنونی را با دوره منتهی به حملات القاعده در 11 سپتامبر 2001 مقایسه کردند. چراغ‌های هشدار برای خشونت در مقیاس بزرگ. آنها نتیجه گرفتند که امروز مانند سال‌های قبل از 11 سپتامبر، زمانی که حملات بلندپایه سفارتخانه‌های ایالات متحده در شرق آفریقا و ناو یو اس اس کول را در سواحل یمن هدف قرار دادند، درخشان هستند.

با این حال، از میان بسیاری از تهدیداتی که آلیسون و مورل بیان کردند که با توجه به توانایی‌ها و اهدافش یکی از نگران‌کننده‌ترین آنهاست.

هنگامی که داعش خراسان در سال 2015 ظهور کرد، این گروه در درجه اول بر افزایش رده‌های خود با نیروهای جدید نه تنها از افغانستان و پاکستان، بلکه از کشورهای سراسر آسیای مرکزی، به ویژه تاجیکستان و ازبکستان، متمرکز شد.

داعش خراسان مانند دیگر گروه‌های وابسته به داعش، یک برنامه بسیار فرقه‌ای را دنبال می‌کرد. این گروه تبلیغات خود را با فریادهای ضد شیعی آغشته کرد و بارها به هزاره‌ها، اقلیت شیعه در افغانستان حمله کرد. بین سال‌های 2015 تا 2018، ارتش افغانستان، نیروهای آمریکایی و ناتو و نیروهای پاکستانی همگی عملیات‌های ضد تروریستی را علیه داعش خراسان انجام می‌دادند، اگرچه این عملیات‌ها همیشه هماهنگ نبودند. طالبان افغانستان نیز در مناطق خاصی از کشور با این گروه می‌جنگیدند. در این دوره، داعش خراسان از قلم‌روهایی که زمانی تحت کنترل خود بود بیرون رانده شد و متحمل تلفات نیروی انسانی قابل توجهی، به ویژه در میان رهبرانش شد.

این گروه به انجام حملات مرگبار در داخل افغانستان ادامه داد که بسیاری از آنها در کابل، پایتخت این کشور بودند. داعش خراسان در سال‌های پس از آن ثابت کرده است که سرسختانه مقاوم است. این کشور با گسترش بیشتر تلاش‌های استخدامی خود، ابتدا در میان ستیزه‌جویان پاکستانی و سپس در سراسر آسیای مرکزی، بر چالش‌های پرسنلی خود غلبه کرده است. استراتژی خود را نیز اجرایی کرده است.

داعش خراسان حملات کمتری را در داخل افغانستان نسبت به گذشته انجام می‌دهد و بسیاری از حملاتی که اخیراً برنامه‌ریزی کرده است، به گونه‌ای طراحی شده‌اند که مرگبارتر بوده و بر اهداف بلندپایه در خارج از کشور متمرکز شوند. سازمان‌های اطلاعاتی و سازمان‌های مجری قانون به درستی در حالت آماده‌باش هستند، اما چرخش رقابتی در سیاست جهانی، هماهنگی تلاش‌هایشان را برای آنها دشوارتر کرده است. برای سرکوب تهدید بین‌المللی داعش خراسان کشورها باید بر این مانع برای مقابله با تروریسم مؤثر غلبه کنند.

بازگشت داعش خراسان

حملات داعش خراسان بین سال‌های 2018 و 2021 کاهش یافت، کاهش حضور این گروه در نتیجه موفقیت کمپین نظامی ایالات متحده، افغانستان و متحدانش بود. اگر خروج فاجعه بار نیروهای ایالات متحده از افغانستان در اوت 2021 نبود، این روند ممکن بود ادامه پیدا کند. یکی از وحشتناک‌ترین قسمت‌های تخلیه آشفته آمریکا، حمله انتحاری داعش خراسان در فرودگاه کابل بود که در آن 13 نظامی آمریکایی و دهها افغان کشته شدند.

این انفجار یک نمایش شوم از توانایی‌های کشنده داعش خراسان بود، اما نیروهای آمریکایی در حال خروج بودند و طالبان افغانستان را تنها نهادی باقی گذاشتند که با این گروه مبارزه می‌کرد. بدون حضور مستمر نظامی و اطلاعاتی ایالات متحده در افغانستان، فقط زمانی بود که داعش خراسان بتواند دوباره سازماندهی شود. ایالات متحده به طور کامل به تلاش‌های ضد تروریسم خود در منطقه پایان نداده است.

اما با عدم حضور فیزیکی آمریکا در افغانستان، این کشور را متکی بر رویکردی کرده است که جو بایدن، آن را رویکرد “برافراشته” نامیده است، با استفاده از سیگنال‌های اطلاعاتی، همکاری با شرکای منطقه‌ای و هواپیماهای بدون سرنشین مسلح برای حمله به اهداف با ارزشی که تهدیدی برای امنیت این کشور تلقی می‌شوند.

‌هنگامی که در ژوئیه 2022 یک هواپیمای بدون سرنشین ایالات متحده، ایمن الظواهری، رهبر القاعده را در یک خانه امن در کابل کشت، دولت بایدن این حمله را به عنوان مدرکی ارائه کرد که نشان می‌دهد، با رویکرد فرا افق خود می‌تواند آمریکایی ها را ایمن نگه دارد.

با این حال، کار روزمره مهار تهدید داعش خراسان به دست طالبان افتاد که پس از خروج ایالات متحده و فروپاشی نهادهای سیاسی و امنیتی که از آن حمایت می‌کرد، به دولت واقعی افغانستان تبدیل شد.

در نگاه اول، به نظر می‌رسد که طالبان در مبارزه با تروریسم به طرز شگفت انگیزی موفق بوده‌اند. براساس تحقیقات انجام شده توسط امیره جادون، اندرو ماینز و عبدالسید، بین سپتامبر 2022 و ژوئن 2023، حملات داعش خراسان به میزان قابل توجهی کاهش یافت.

در این مدت، داعش خراسان به طور متوسط ​​چهار حمله در ماه در افغانستان انجام داد که از 23 حمله در ماه در سال اول حکومت طالبان کمتر است. اما این ارقام لزوماً نشان‌دهنده تنزل ظرفیت عملیاتی این گروه نیست، و همچنین روشن نیست که تاکتیک‌های طالبان علت اصلی کاهش بوده است.

به احتمال زیاد، کاهش تعداد حملات داعش خراسان در داخل افغانستان نتیجه محور استراتژیک طالبان است. داعش خراسان تحت رهبری کنونی خود، صنع‌الله غفاری (معروف به شهاب المهاجر)، که این نقش را در ژوئن 2020 بر عهده گرفت، تلاش‌های جذب و تبلیغات خود را گسترش داده و به دنبال راه‌هایی برای بین المللی کردن دستور کار خود بوده است.

در حالی که قبلاً جاه طلبی‌های آن عمدتاً محلی بود، اخیراً حملات خود را در آن سوی مرز در ازبکستان و تاجیکستان و علیه منافع خارجی در افغانستان افزایش داده است.

برای مثال، در سال 2022، داعش خراسان به سفارت روسیه و هتلی که تجار چینی در کابل رفت و آمد می‌کردند، حمله کرد. اکنون حتی افق‌های گسترده‌تری دارد. هم تبلیغات خود را به سوی مخاطبان جهانی‌تر سوق می‌دهد و هم حملات دورتر را تهدید می‌کند.

داعش خراسان علاوه بر اطلاع رسانی در سراسر منطقه اصلی عملیات خود در آسیای جنوبی و مرکزی، محتوای رسانه‌ای را به زبان‌های مختلف برای دسترسی به افراد بیشتری منتشر می‌کند. این کار را عمدتاً از طریق رسانه داخلی خود، بنیاد العظیم برای تولیدات رسانه‌ای انجام می دهد، که عمدتاً به زبان پشتو منتشر می کند، اما همچنین محتوای منظم به زبان‌های انگلیسی، فارسی، روسی، تاجیکی، ترکی، اردو و ازبکی تولید می‌کند.

داعش خراسان برای تقویت بیشتر پیام های خود، حامیان خود را در سراسر جهان تشویق می‌کند تا تبلیغات خود را که با مواضع آن همسو باشد، ایجاد کنند. پیام رسمی این گروه در سال جاری شامل تهدیدات مستقیم علیه اهداف در کشورهای خارجی مانند یورو 2024 در آلمان، بازی‌های المپیک در فرانسه و جام جهانی کریکت در ایالات متحده است. قبل از شروع یورو 2024 در ژوئن، مردی در فرودگاه شهر کلن آلمان به اتهام ارسال پول به داعش خراسان دستگیر شد. پس از حمله مسکو در ماه مارس، یک وب سایت وابسته به داعش خراسان تصویری را منتشر کرد که روی آن نوشته شده بود «پس از مسکو… نفر بعدی کیست؟» و فهرست نام چهار شهر اروپایی – لندن، مادرید، پاریس و رم را منتشر کرده بود.

تلاش‌های داعش خراسان برای تهدید غرب شامل رادیکال کردن اعضای جوامع در آسیای مرکزی در اروپا و آمریکای شمالی و تحریک افراد به خشونت است. در این مدل «کارآفرین مجازی»، که این گروه در گذشته با موفقیت از آن استفاده کرده است، عوامل در افغانستان یا پاکستان با حامیان احتمالی داعش خراسان در خارج از کشور تماس می‌گیرند تا سعی کنند آنها را متقاعد کنند که حملاتی را در کشورهای محل زندگی خود انجام دهند.

در صورت موافقت، گردانندگان داعش-از راه دور دستورالعمل‌ها را به آنها می رسانند و آنها را با عوامل خود در نقاط مختلف تماس می‌گیرند و اسناد جعلی، سلاح‌ها و سایر پشتیبانی‌های تجهیزاتی لازم برای انجام یک حمله تروریستی را ارائه دهند.

از آنجایی که شبکه‌های فیزیکی و مجازی این گروه یکدیگر را تقویت می‌کنند، مبارزه با تروریسم مؤثر مستلزم برهم زدن هر دو است. متلاشی کردن شبکه‌های فیزیکی شامل اقداماتی مانند اقداماتی است که مقامات ایالات متحده چند هفته پیش انجام دادند، هنگامی که هشت شهروند تاجیک را دستگیر کردند که از طریق مرز جنوبی وارد ایالات متحده شده بودند و بعداً مشخص شد که احتمالاً با داعش خراسان رتباط دارند.

برای از بین بردن شبکه‌های مجازی، دولت‌ها باید با رسانه‌های اجتماعی و سایر شرکت‌های فناوری همکاری کنند تا حساب‌ها و محتوای تبلیغ‌کننده تروریستی را شناسایی و حذف کنند. این به تنهایی کافی نیست. هیچ کمپین پاکسازی همه چیز را جلب نمی کند، و موانع کم ورود برای ایجاد حضور آنلاین، حذف محتوا را به یک بازی موش و گربه تبدیل می‌کند. با این حال، به عنوان بخشی از تلاش مداوم برای محدود کردن دامنه تبلیغات افراطی ضروری است.

مشکل جهانی، راه حل جهانی

تعداد فزاینده توطئه‌های خنثی شده داعش خراسان بر لزوم چنین اقداماتی تاکید دارد. یکی از اولین توطئه‌های بزرگ داعش خراسان که در خارج از کشور کشف شد، در آوریل 2020 در آلمان بود، زمانی که پلیس آلمان طرح حمله به پایگاه های نظامی ایالات متحده و ناتو در این کشور را خنثی کرد. واشنگتن پست گزارش داد که تا فوریه 2023، مقامات ضد تروریسم کمتر از 15 توطئه جداگانه داعش خراسان را شناسایی کرده‌اند که مکان‌هایی را در سراسر جهان هدف قرار می‌دهند، از جمله کلیساها، سفارت‌ها و جام جهانی 2022 در دوحه، قطر.

مقامات توطئه‌های داعش خراسان را در آلمان و هلند در ژوئیه 2023 و همچنین حمله برنامه‌ریزی شده به جشن‌های شب سال نو در کلن، آلمان و وین، اتریش، در دسامبر 2023 را خنثی کردند.

امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه در ماه مارس اعلام کرد که فرانسه چندین توطئه داعش خراسان را در خاک فرانسه مختل کرده است. در همان ماه، پلیس آلمان دو شهروند افغان را دستگیر کرد که در هنگام برنامه‌ریزی برای حمله به پارلمان سوئد به عنوان اقدامی انتقام جویانه برای سوزاندن قرآن در استکهلم، با هدایت داعش خراسان بودند.

این الگو سیاست‌گذاران را عصبی می‌کند. پس از حمله داعش خراسان در مسکو در ماه مارس، کریستوفر رای، مدیر دفتر تحقیقات فدرال، هشدار داد که «پتانسیل یک حمله هماهنگ» در خاک ایالات متحده «به طور فزاینده نگران کننده است» افزود: همانطور که به گذشته خود در مجریان قانون نگاه می‌کنم، به سختی می‌‌توانم به زمانی برسم که تهدیدهای بسیار متفاوتی را دیده باشم.

مقابله با بسیاری از تهدیدها به طور همزمان نیاز به همکاری دارد. تبلیغات داعش خراسان که لیست بلندبالایی از کشورها را محکوم کرده است، از جمله نه تنها ایالات متحده و دوستان اروپایی‌اش، بلکه چین، هند، ایران و روسیه را نیز که همه آنها را سرگروه قرار داده است.

به یک معنا، دامنه تهدیدات آن مشابه با تهدیدات داعش در عراق و سوریه از سال 2014 تا 2017 است. داعش اصلی همچنین علیه گروه‌های مختلفی از دشمنان، از جمله دولت‌های عراق و سوریه، شبه نظامیان کُرد، حمله کرد. نیروهای شبه نظامی تحت حمایت و نیروهای آمریکایی و متحدانش که در منطقه فعالیت می‌کنند. در اوج خود، ائتلاف جهانی برای شکست داعش به رهبری ایالات متحده دارای 87 عضو بود. یاران عجیب و غریب با هم یا به موازات داعش را سرکوب کردند و این گروه را از سرزمینی که فتح کرده بود بیرون کردند.

با این حال، تصور درجه مشابهی از هماهنگی امروز دشوار است، با وجود تشدید رقابت، انگیزه‌های کمتری برای همکاری کشورها به وجود می‌آید – حتی وقتی صحبت از رویارویی با گروهی باشد که همه آنها را تهدید می‌کند. کشورهایی که ممکن است منافع مشترکی در توقف تروریسم داشته باشند، از جمله چین، ایران، روسیه، ترکیه و ایالات متحده عوض تلاش می‌کنند تا تلاش‌های یکدیگر را برای قدرت‌نمایی و ایجاد نفوذ در مناطقی که داعش خراسان و سایر گروه‌های تروریستی در آن فعالیت می‌کنند، متوقف کنند. مانند آسیای مرکزی و قفقاز.

قبل از حملات داعش در ایران و روسیه در سال جاری، جامعه اطلاعاتی ایالات متحده پیشاپیش به تهران و مسکو در راستای “وظیفه هشدار دادن” خود در صورت اطلاع از خشونت قریب الوقوع علیه غیرنظامیان، اطلاع رسانی کرد. با این حال، دولت‌های ایران و روسیه هر دو از این هشدارها چشم پوشی کردند.

به نظر می‌رسد تعهد مشترک به اشتراک‌گذاری اطلاعات قربانی تغییر دوران پس از 11 سپتامبر، زمانی که بسیاری از دولت‌ها با طیف‌های مختلف در جنگ علیه تروریسم همکاری کردند، به مرحله کنونی رقابت قدرت‌های بزرگ است. ایالات متحده و متحدان اروپایی‌اش هنوز با هم همکاری می‌کنند و احتمالاً اطلاعات ایالات متحده به شناسایی حداقل برخی از توطئه‌های خنثی‌شده در اروپا در سال جاری کمک کرده است.

اما در میان کشورهایی که با خطوط گسل‌های ژئوپلیتیکی از هم جدا شده҅اند، کمک‌های ضدتروریسم دست و پاگیرتر و کمتر شده است.

داعش خراسان و سایر گروه‌های تروریستی از شکاف بین قدرت‌های بزرگ سوء استفاده می‌کنند. آنها نه تنها از شناسایی زمانی که کشورها اطلاعات را به اشتراک نمی‌گذارند اجتناب می کنند، بلکه عمداً حملاتی را انجام می‌دهند که تنش‌های فرقه‌ای را تشدید می‌کند و جلوگیری از خشونت بیشتر را برای دولت‌ها دشوارتر می‌کند.

فعالیت تروریستی یک مشکل جهانی است، همانطور که استراتژی جدید جاه طلبانه داعش خراسان نشان می‌دهد، و تلاش‌های ضد تروریسم نیز باید جهانی باشد. تا زمانی که سازمان‌های اطلاعاتی نسبت به همکاری یا انتقال اطلاعات حیاتی در مورد این تهدید مشترک محتاط باشند، ابتکار عمل را به گروه‌هایی که به کشورهایشان آسیب می‌رسانند واگذار خواهند کرد.