به گزارش ایراف، فاز جدید روابط اقتصادی ترکمنستان و طالبان یکشنبه این هفته کلید خورد. هیئت اقتصادی طالبان در سفرش به عشق آباد، دو قرارداد را به منظور توسعه گذرگاه مرزی تورغندی و ساخت راه آهن از تورغندی تا صنوبر ولایت هرات به طول 22 کیلومتر با اداره راه آهن ترکمنستان امضا کرد.
این در حالی است که پیش از این طالبان، میزبان وزیر خارجه ترکمنستان در هرات بود. وزیر خارجه طالبان برای پذیرایی از وی به هرات رفت و دوطرف درباره آغاز پروژه تاپی و دیگر پروژه‌ها گفتگو کردند.
ترکمنستان از کشورهایی است که پس از تسلط طالبان بر افغانستان روابط اقتصادی و سیاسی خود با طالبان را تقویت کرده است.
درست دو ماه و نیم پس از تسلط طالبان بر افغانستان رشید مردوف، وزیر خارجه ترکمنستان به کابل رفت و با مقام‌های طالبان در مورد پروژه‌های اقتصادی و روابط سیاسی گفت‌وگو کرد.
از آن زمان تاکنون، هیئت‌هایی از بخش‌های مختلف، به دو کشور سفر و در موارد مختلف باهم گفت‌وگو کرده‌اند.
از سوی دیگر این کشور کاردار طالبان برای سفارت افغانستان در عشق آباد را نیز به صورت رسمی پذیرفته بود.
ترکمنستان، همچنین با حدود 800 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان، همواره از تحولات سیاسی و امنیتی این کشور تأثیر پذیرفته است. با این حال روابط ترکمنستان با افغانستان در مقایسه با روابط افغانستان با شماری دیگر از کشورهای همسایه، از گستردگی، عمق، ثبات و استحکام خاصی برخوردار بوده است.
البته بخش عمده روابط طالبان با ترکمنستان را دادوستد اقتصادی و تجارتی تشکیل می‌دهد و دو کشور پروژه‌های گسترده اقتصادی را باهم دنبال می‌کنند.
سمت و سوی روابط اقتصادی طالبان و ترکمنستان
روابط اقتصادی و تجاری ترکمنستان با طالبان ابعاد گسترده‌ای دارد. چندین پروژه شاخص وجود دارد که دو کشور سعی دارند آنها را به نتیجه برسانند.
در زمینه روابط تجاری دوجانبه افغانستان و ترکمنستان باید گفت که مرزهای تورغندی در هرات و آقینه در فاریاب مهم‌ترین گذرگاه‌های کالای تجاری میان دو کشور هستند. ترکمنستان یکی از کشورهایی است‌که بیشترین صادرات را در افغانستان در عرصه مواد سوخت و انرژی برق دارد.
با توجه به موقعیت جغرافیایی افغانستان و ترکمنستان و محصور بودن هر دو کشور در خشکی، این دو کشور میتوانند به عنوان مسیر حمل و نقل برای تجارت منطقه‌ای و جهانی به شمار آیند. این شامل پروژه‌های زیرساختی مانند جاده‌ها و راه‌آهن نیز میشود.
پس از تسلط طالبان بر افغانستان، روابط ریلی افغانستان با ترکمنستان به ویژه در زمینه توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل و خطوط ریلی مورد توجه قرار گرفته است. یکی از پروژه‌های اصلی، ساخت و توسعه خطوط ریلی است که افغانستان را به ترکمنستان متصل میکند. این پروژه‌ها شامل توسعه راه آهن از تورغندی به صنوبر و بهبود گذرگاه مرزی تورغندی هستند. هدف از این پروژه‌ها تسهیل حمل و نقل کالا و بهبود تجارت میان دو کشور است. همچنین راه‌اندازی مسیرهای مبادلاتی جدید به سوی شمال و غرب برای افغانستان، در روابط این دو همسایه اهمیت زیادی پیدا کرده است.
از دیگر پروژه‌های کلیدی، پروژه خط لوله گاز تاپی (ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند) است. این پروژه با هدف انتقال گاز طبیعی از ترکمنستان به جنوب آسیا از طریق افغانستان طراحی شده است و انتظار می‌رود که به توسعه اقتصادی افغانستان کمک کند. به عنوان یک پروژه استراتژیک برای هر دو طرف اهمیت دارد.
مقام‌های طالبان و ترکمنستان پیش از این چندین نشست درباره توسعه راه آهن و پروژه تاپی در افغانستان داشته‌اند. با این حال در طول این سه سال، بارها در مورد آغاز عملی پروژه تاپی در افغانستان صحبت شده است، اما هنوز این پروژه عملا در خاک افغانستان به جریان نیافتاده است.
بخش انتقال برق ترکمنستان از طریق افغانستان به پاکستان نیز یکی از پروژه‌های مهم است که ارزش آن بیش از ۱.۶ میلیارد دلار گفته شده است، اما سال‌ها است که کار عملی آن همچنان معطل است. علاوه بر این، افغانستان یکی از بزرگ‌ترین مشتریان برق ترکمنستان است و بخش بزرگی از برق مورد نیاز خود را از این کشور وارد میکند.
سیاست خارجی ترکمنستان در قبال افغانستان در سه سال اخیر نشان می‌دهد این کشور در رابطه با طالبان به دنبال اهداف اقتصادی و تجاری است و به دنبال گسترش روابط و حل توقف پروژه های بزرگ میان دو کشور خواهد بود.
چالش‌های روابط اقتصادی ترکمنستان و طالبان
بدون شک روابط اقتصادی طالبان و ترکمنستان چالش‌های جدی دارد که بسیاری از پروژه‌های میان دو کشور روی زمین مانده است.
به رغم اراده مشترک حکومت طالبان و دولت ترکمنستان برای از سرگیری پروژه‌های مهم اقتصادی، حکومت طالبان به دلیل تحریم‌های مالی و منجمد شدن دارایی‌های ارزی افغانستان توسط آمریکا و غرب، توان پرداخت سهمیه سرمایه گذاری افغانستان را در پروژه‌های بزرگ ندارد.
علاوه بر این به رغم حاکمیت مطلق طالبان بر افغانستان، در صورت عدم شناسایی آن توسط کشورهای جهان، وضعیت و چشم‌انداز سیاسی آینده افغانستان با نوعی ابهام روبرو است که دوام این وضعیت، سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های بزرگ مانند تاپی را با نگرانی جدی روبرو می‌سازد.
از سوی دیگر طالبان در بیشتر پروژه‌های اقتصادی و گسترش روابط با کشورهای مختلف به دنبال ایجاد مشروعیت جهانی برای حکومت خود است و از این رو احتمالاً این موضوع بر روابط افتصادی ترکمنستان و افغانستان تاثیر منفی می‌گذارد.
همچنین ترکمنستان به دلیل سیاست بی‌طرفی که در قبال کشورهای همسایه دارد و به سرعت با طالبان روابط خود را شکل داده است، مورد انتقاد برخی از مردم افغانستان و کشورهای دیگر قرار گرفته است. همین امر احتمالاً ترکمنستان را به سمت دست به عصا حرکت کردن در قبال روابط با طالبان پیش ببرد.
علاوه بر آن، دوام اختلافات سیاسی میان حکومت طالبان و پاکستان و مطرح شدن دوباره منازعات مرزی خط دیورند میان کابل و اسلام‌آباد، به سهم خود وضعیت برخی پروژه‌های مهم اقتصادی این منطقه را با ابهام روبرو می‌سازد. همین موضوع ترکمنستان را در خصوص پروژه‌های مشترک با افغانستان در بعد منطقه‌ای نگران میکند.
مهم‌ترین تهدید ترکمنستان از جانب افغانستان نفوذ جریان‌های تروریستی به خاک این کشور و اصلی ترین منافع ژئوپلیتیکی این کشور، تحقق فاز عملیاتی خط لوله تاپی و تأمین امنیت سرمایه‌گذاری است. با این حال برخورد ترکمنستان با طالبان به طور کلی محتاطانه و عمل‌گرایانه دنبال میشود و ترکمنستان سعی دارد از راه‌های دیپلماتیک روند اهداف سیاسی و اقتصادی خود را دنبال کند.
نگاه طولانی مدت ترکمنستان به روابط اقتصادی با طالبان
ترکمنستان با قدرت گرفتن طالبان در افغانستان و شکست جمهوریت، به سرعت جهت‌های سیاست و روابط خارجی خود را با افغانستان بازطراحی کرد. به نظر می‌رسد که راهبرد ترکمنستان، تداوم پایبندی به اصول سیاست بی‌طرفی، کاستن هرچه بیشتر از دامنه تهدیدهای آشکار و افزایش منافع ژئوپلیتیکی از طریق روابط اقتصادی است.
در حقیقت می‌توان گفت که ترکمنستان در افغانستان تحت حکومت طالبان به دنبال چند هدف کلیدی است. اولاً، ترکمنستان به دنبال حفظ ثبات مرزهایش و جلوگیری از تهدیدات امنیتی است. ثانیاً، این کشور علاقه‌مند به توسعه روابط اقتصادی و تجاری با افغانستان است، مخصوصاً در زمینه‌های انرژی و زیرساخت‌ها. ثالثاً، ترکمنستان در پی حفظ روابط دوستانه و همکاری‌های دیپلماتیک با حکومت طالبان است تا از منافع خود در این منطقه اطمینان حاصل کند.
در واقع با توجه به وضعیت جغرافیایی و ساختار اقتصادی ترکمنستان، چشم‌پوشی از افغانستان به عنوان یکی از مسیرهای اصلی صادرات گاز ترکمن‌ها، غیرممکن به نظر می‌رسد. ترکمنستان جهت تأمین روابط اقتصادی و تجاری با کشورهای جنوب آسیا به جغرافیای افغانستان نیاز دارد.
به طور کلی، برخورد ترکمنستان با طالبان تعادلی میان حفظ منافع اقتصادی و نیاز به حفظ امنیت مرزها و ثبات داخلی است. در این بین طالبان نیز سعی دارد از طرق مختلف به حکومت خود مشروعیت ببخشد و از طریق روابط اقتصادی از فشار مشکلات مالی فراوان خارج شود.
