به گزارش ایراف، این روزها در معدن مس عینک چه خبر است؟ طبق گفته منابع محلی در لوگر علیه معدن مس عینک این ولایت حمله هوایی صورت گرفته، اما وزارت معادن و نفت طالبان در اطلاعیه‌ای این موضوع را رد کرده است.
با این حال طبق گزارش‌ها این حمله تلفاتی نیز در پی داشته است. مشخص نیست که این حمله توسط کدام کشور یا گروهی صورت گرفته است. در هر حال وزارت معادن و نفت طالبان با نشر پیامی در شبکه ایکس این رویداد را رد کرده و آن را «دروغ» خوانده است.
این وزارتخانه افزوده است: «در روزهای اخیر چنین شایعاتی از سوی دشمنان کشور در شبکه‌های اجتماعی پخش شده که بر انجنیران (مهندسان) معدن مس عینک در ولایت لوگر حمله هوایی صورت گرفته است، این هیچ حقیقت ندارد.»
پس از ۱۶ سال تأخیر، چندی قبل مقامات طالبان و مهندسان چینی کلنگ اجرای پروژه مس عینک را که تخمین زده می‌شود، دومین ذخایر بزرگ مس جهان باشد، به زمین زدند.
افغانستان دارای ذخایر معدنی قابل‌توجهی است که به دلیل دهه‌ها بی‌ثباتی سیاسی، جنگ و دخالت بیگانگان عمدتاً بلااستفاده باقی مانده‌اند.
معدن مس عینک در حدود ۴۰ کیلومتری جنوب‌شرقی کابل در ولایت لوگر قرار دارد و تخمین زده می‌شود که چیزی بین ۵.۵ تا ۱۱.۵ میلیون تن مس با عیار بالا در خود داشته باشد.
افغانستان و چین مدت‌ها است که می‌خواهند از پتانسیل این معدن استفاده کنند، اما روند استفاده از این معدن بلاتکلیف مانده است.
همایون افغان، سخنگوی وزارت معادن و نفت طالبان در ۱ مرداد امسال گفته بود که کار عملی استخراج معدن مس عینک لوگر آغاز خواهد شد. همچنین چندی قبل معاونت اقتصادی نخست وزیر طالبان شروع کار جاده پروژه مس عینک ولایت لوگر را افتتاح کرده بود.
حال شاهد اخبار ضد و نقیض در خصوص حمله به این معدن هستیم. البته شرایط این معدن در دوره جمهوریت و حتی بعد از به قدرت رسیدن طالبان با چالش‌های جدی روبرو بوده که تا امروز به استخراج نرسیده است.
ماجراهای توقف استخراج معدن مس عینک در دوران جمهوریت
طالبان چند ماه پس از تسلط بر افغانستان در سال ۱۴۰۰، اعلام کرد که کار پروژه استخراج ۶.۸ میلیارد متر مکعب مس عینک لوگر که یکی از مهمترین پروژه‌های اقتصادی افغانستان با چین است، از سر گرفته می‌شود.
بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که این پروژه تحول مناسبی در اقتصاد افغانستان ایجاد خواهد کرد.
در نوامبر ۲۰۰۷، شرکت گروه متالورژی چین (MCC)، یک شرکت بزرگ دولتی چینی با پیشنهادی ۱ میلیارد دلاری بیشتر از رقبا مبلغ ۳.۴ میلیارد دلار را برای اجاره ۳۰ ساله برای توسعه معدن عینک ارائه داد. این قرارداد نزدیک به ۳ میلیارد دلاری در ماه می ۲۰۰۸ به‌طور رسمی امضا شد که قرار بود با برنامه‌ای برای شروع تولید ظرف پنج سال این پروژه آغاز شود. بر اساس چشم‌انداز اولیه، استخراج، ذوب و فرآوری مس خام قرار بود در افغانستان انجام شود. پروژه‌های زیربنایی قابل‌توجهی مانند ساخت یک نیروگاه و خط راه‌آهن نیز مورد بحث قرار گرفته بود.
در سال ۲۰۱۳، به‌جای شروع تولید مطابق برنامه، MCC درخواست بازنگری در قرارداد خود را مطرح کرد. برنامه‌های ساخت نیروگاه و خط راه‌آهن کنار گذاشته شد و بعد پروژه به‌طور کامل متوقف شد.
همچنین گزارش‌ها حاکی از آن است که کارکنان چینی در سال ۲۰۱۴ افغانستان کشور را ترک کردند.
در واقع طرف‌های چینی نیز بعد از حمله نیروهای داعش با آر پی جی به معدن مس عینک در سال 2014 به اجبار بعد از 7 سال از افغانستان خارج شدند.
از سوی دیگر در پاکستان، چین شروع به سرمایه‌گذاری و توجه جدی به کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) کرد. کارگران پاکستانی و چینی هدف حمله تروریستی قرار گرفتند.
بعد از این جریانات نگرانی‌های امنیتی بر معدن مس عینک سایه افکند. البته بسیاری معتقد بودند که آمریکا نیز پشت پرده این اتفاقات است. زیرا به نظر نمی‌رسید که ایالات متحده آمریکا موافق حضور چین در معادن افغانستان باشد. سایه سنگین خود را روی معادن این کشور کافی می‌دانست.
البته این را هم باید در این دوران در نظر گرفت که کشف آثار باستانی در آن منطقه باعث شد که استخراج مس از معدن عینک به تعویق بیافتد و پروژه پیشرفت قابل توجهی نداشته باشد.
در واقع مس عینک یکی از مهمترین مناطق باستان‌شناسی افغانستان است که قدمت آن به دوران بودایی برمی‌گردد. آثار تاریخی بسیاری از جمله مجسمه‌ها، صومعه‌ها، و آثار باستانی دیگر در این منطقه کشف شده‌اند. فعالیت‌های معدنی تهدیدی جدی برای حفظ این میراث فرهنگی به شمار می‌آید. تلاش‌هایی برای حفظ این آثار انجام شده، اما تداخل بین منافع اقتصادی (استخراج مس) و حفظ میراث فرهنگی یک چالش عمده بوده است.
مس عینک در دوره طالبان
پس از اینکه طالبان در آگوست ۲۰۲۱ در افغانستان به قدرت رسید; شهاب‌الدین دلاور، سرپرست پیشین وزارت معادن و نفت طالبان تلاش برای از سرگیری مذاکرات با MCC را آغاز کرد.
در حقیقت طالبان مس عینک و سرمایه‌گذاری چینی یک فرصت مالی بی‌نظیر را دیدند. از این رو با تسلط طالبان بر افغانستان، وضعیت معدن مس عینک دستخوش تغییراتی شد.
عبدالغنی برادر، معاون نخست‌وزیر طالبان در امور اقتصادی در افتتاح دوباره پروژه مس عینک گفت: زمانی که در اجرای پروژه تلف شد، باید با کار سریع جبران شود. شرکتی که قرارداد بسته، موظف شده تا عملیات این معدن بزرگ مس در سطح جهانی و فرآوری صددرصدی آن را طبق تعهدات ۲۰۰۸ تا پایان این هفته آغاز کند.
طبق گزارش‌ها قرار شده که احتمالاً دو سال طول می‌کشد تا استخراج آغاز شود. اینکه آیا معدن مس عینک تا سال ۲۰۲۶ تولید مس را آغاز می‌کند یا خیر، به چندین عامل بستگی دارد؛ مانند مسائل امنیتی، شرایط قرارداد و مشکلات لجستیکی.
البته موضوع مهمتر طالبان است که قطعاً پروژه و سرمایه‌گذاری چینی را به‌عنوان مسیری برای مشروعیت‌بخشی بین‌المللی می‌بیند.
با این حال هنوز در مورد مس عینک نیز نگرانی‌هایی در مورد تخریب محیط زیست، آلودگی آب و خاک، و تأثیرات منفی بر زندگی محلی‌ها وجود دارد.
پروژه‌های معدنی بزرگی مانند مس عینک نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان و مدیریت پیچیده مالی هستند. پیش از این شرکت چینی “MCC” که قرارداد بهره‌برداری از مس عینک را در دست دارد، با مشکلات مالی و عملیاتی مواجه شده است. حال باید دید اینبار می‌تواند این مشکلات را حل کند.
در حقیقت بخواهیم بگوییم به طور کلی، وضعیت معدن مس عینک به دلیل شرایط پیچیده سیاسی و امنیتی افغانستان همچنان نامعلوم است و آینده بهره‌برداری از آن به تحولات سیاسی و اقتصادی آتی بستگی دارد.
در این بین پاکستان و حتی آمریکا نیز از حضور چین در این پروژه هنوز خوشحال به نظر نمی‌رسند. پاکستان ممکن است به دنبال جلب توجه چین به این موضوع باشد تا از این طریق روابط اقتصادی خود با چین را تقویت کند و حضور چین در افغانستان را خطری برای اقتصاد خود تلقی کند.
از سوی دیگر آمریکایی‌ها همچنان ممکن است از طریق اعمال فشارهای بین‌المللی بر طالبان و همچنین تلاش برای محدود کردن دسترسی طالبان به منابع مالی، تلاش کند تا کنترل طالبان بر منابع طبیعی افغانستان، از جمله معدن مس عینک، را محدود کند.
برهمین اساس حمله به مس عینک که هنوز مورد تایید قرار نگرفته، می‌تواند مشکل جدیدی برای این معدن باشد. این معدن می‌تواند مهمترین سرمایه‌گذاری چینی‌ها شروع بسیاری از روابط طالبان با چین باشد.
حال با هرگونه حمله با پیشینه‌ای که در مورد این معدن وجود دارد، احتمال دوباره توقف کار وجود دارد. از این رو به نظر می‌رسد طالبان سعی دارد شرایط را کنترل کند.
