به گزارش ایراف،ساخت کانال بزرگ انتقال آب بر روی رودخانه جیحون توسط افغانستان که باعث کاهش شدید منابع آبی ترکمنستان و ازبکستان می شود، احتمال وقوع درگیرهای آبی را در این منطقه بالاخواهد برد.این پروژه زیرساختی بلندپروازانه در افغانستان به نام قوش تپه، کمبود آب را در ازبکستان و ترکمنستان تشدید می کند.
کانال آبیاری در حال ساخت در افغانستان موسوم به قوش تپه با هدف دگرگونی چشم انداز کشاورزی، تامین آب برای میلیون ها شهروندی که از خشکسالی های مداوم رنج می برند، در حال احداث است پس از تکمیل، این کانال به طول ۲۸۵ کیلومتر امتداد می یابد و به آبیاری استان های خشک شمالی کشور افغانستان کمک می کند.
با این حال، کشورهای همسایه شمالی افغانستان یعنی ازبکستان و ترکمنستان به شدت نگران تأثیر آن بر سیستم تامین آب خود هستند. این کانال منابع را از رودخانه جیهون هدایت می کند و منابع را برای دو کشوری که از زمان شوروی از آب این منبع استفاده می کردند، کاهش می دهد. ازبکستان و ترکمنستان ممکن است تا ۱۵ درصد از آبراه فعلی را پس از تکمیل این آبراه در سال ۲۰۲۸ از دست بدهند.
زمانی که طالبان در اوت ۲۰۲۱ به قدرت رسید این پروژه را که در گذشته احداثش آغاز شد را ادامه داد در دولت قبلی افغانستان هفت کیلومتر از این کانال ساخته شده بود و بعد از به قدرت رسیدن حکومت طالبان سرعت احداث این کانال افزایش یافت و هم اکنون که حدود ۱۰۰ کیلومتر از این کانال بین مارس ۲۰۲۲ و مه ۲۰۲۳ ساخته شده است.
در همین رابطه «شوکت میرضیایف»، رئیس‌جمهور ازبکستان به طرح طالبان برای احداث کانال قوش‌تپه واکنش نشان داد.
میرضیایف درباره احداث کانال آبی قوش تپه در افغانستان گفت که این کانال بر سرازیر شدن آب در آسیای میانه اثر می‌گذارد.
میرضیایف در نشست سران صندوق بین‌المللی برای نجات دریای آرال در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، پیشنهاد کرد که افغانستان در گفت‌وگوها بر سر استفاده مشترک از منابع آبی در آسیای میانه شرکت کند. او گفت: «ما پیشنهاد می‌کنیم که موضوع شرکت نمایندگان افغانستان در گفت‌وگوهای منطقه‌ای در مورد استفاده مشترک از آب بررسی شود.»
رؤسای جمهوری سه کشور آسیای میانه در مورد پیامدهای احداث کانال قوش‌تپه نگرانند و رئیس‌جمهوری ازبکستان احداث کانال قوش‌تپه را دلیلی بر تغییر در رژیم آبی و تعادل آب در آسیای مرکزی ارزیابی کرده است. او گفت: «تشکیل کارگروهی مشترک را برای بررسی همه جوانب احداث کانال قوش‌تپه و اثر آن بر رژیم آبی آمو دریا، با مشارکت مؤسسات تحقیقاتی کشورهایمان، ضروری می‌دانیم.»
اکونومیست در گزارشی در همین رابطه نوشته است که اگر پروژه کانال آبی قوش تپه تکمیل شود، می‌تواند منجر به افزایش درگیری‌های منطقه‌ای شود، زیرا این پروژه آب را از آمودریا در نزدیکی مرز با ازبکستان که برای آبیاری مزارع پنبه که بزرگترین منبع اشتغال در آن کشور است، به داخل افغانستان هدایت می‌کند.
آب یک منبع حیاتی برای افغانستان است، زیرا این کشور با یک بحران بشردوستانه بی‌سابقه مواجه است: بر اساس گزارش سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، تقریباً ۱۷ میلیون نفر یا ۴۰ درصد از جمعیت، با کمبود جدی مواد غذایی مواجه هستند. علیرغم این واقعیت که ۸۰ درصد جمعیت برای تامین غذا به کشاورزی وابسته هستند و تغییرات آب و هوایی عمیقاً بر عملکرد تأثیر می گذارد و خطر کمبود مواد غذایی را تشدید می کند.
