به گزارش ایراف، از طرح ساخت کریدور ترانس – افغان نزدیک به شش سال گذشته طرحی که در سال ۲۰۱۸ میلادی به پیشنهاد ازبکستان روی میز آمد، طرحی که بنا بود آسیای میانه را با یک خط ریلی به بنادر آبی پاکستان متصل کند و از آنجا که برای کشورهای محصور در خشکی این منطقه، دسترسی به آبهای گرم جنوب را فراهم می‌کرد، اهمیت زیادی پیدا کرد.
به ویژه اینکه ترانس – افغان می‌تواند روسیه و کشورهای اروپایی را از طریق این کریدور به اقیانوس هند متصل کند.
براساس این گزارش، پروژه راه‌آهن سه‌جانبه ازبکستان – افغانستان – پاکستان ۷۶۰ کیلومتر طول دارد و هزینه ساخت آن ۴.۸ میلیارد دلار برآورد شده که مطالعات ابتدایی نشان می‌دهد که ساخت این خط آهن پنج سال زمان‌بر خواهد بود و یکی از چالش‌های اصلی احداث این خط آهن این بود که هر سه کشور ازبکستان، افغانستان و پاکستان کشورهای فقیری هستند که توان تأمین مالی این پروژه را نداشتند.
به همین دلیل هر سه کشور تلاش کردند تا از بانک جهانی، بانک توسعه آسیایی، بانک اروپایی بازسازی و توسعه منابع مالی این پروژه را جذب کنند که در نهایت یک کنسرسیوم مالی برای ترانس- افغان ایجاد شد.
گفتنی است که در فوریه سال ۲۰۲۱ دولت وقت افغانستان با پاکستان و ازبکستان قراردادی برای مطالعه و احداث این خط آهن امضا کردند اما تحولات سیاسی بزرگی که برای کابل در راه بود این پروژه را به حاشیه هدایت کرد.
این در حالی است که رسانه‌های محلی افغانستان از جدیت طالبان و مذاکرات فشرده آنها با پاکستان و ازبکستان برای راه‌اندازی کریدور ترانس – افغان خبر می دهند.
با توجه به بررسی‌های صورت گرفته، بیشترین تلاش برای احداث کریدور ترانس – افغان از سمت ازبکستان است که البته باید گفت این تکاپو طبیعی است، زیرا ازبکستان به عنوان رقیب قزاقستان به دنبال احداث این کریدور ریلی است و به جرات می‌توان گفت که قزاقستان در حوزه ترانزیت قدم‌های بزرگی برداشته است به ویژه پس‌از جنگ روسیه و اوکراین، قزاقستان به عنوان یک مهره ترانزیت در منطقه ظهور کرده و در کریدور شرق به غرب نقش مهمی را ایفا می کند.
گذشته از این ازبکستان همیشه تلاش داشته که از جبر جغرافیایی خود خارج شود و تجارت خود را با کشورهای دیگر توسعه دهد و به همین دلیل به نظر می رسد که ازبکستان عزم جدی برای فعال کردن کریدور ریلی ترانس – افغان دارد؛ البته جدای از این، بسیاری از کشورها هستند که نسبت به این کریدور نگاه مثبت دارند؛ از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس برای اینکه بتوانند سهم بیشتری از بازار به دست بیاورند و به کشورهای CIS متصل شوند تلاش می کنند که در این کریدور سرمایه گذاری کنند.
البته لازم به ذکر است که طالبان هم برای خروج از انزوا و برگشت به صحنه تجارت جهانی به راه اندازی کریدور ترانس – افغان نیاز دارد، اما در مسیر احداث این کریدور چالش‌های بزرگی، از جمله امنیت این کریدور مورد تردید جدی است یا مسیر صعب العبوری که برای راه اندازی کریدور ترانس افغان وجود دارد.
همچنین عده زیادی از کارشناس منطقه افغانستان و خاورمیانه اعتقاد داردند که آمریکا مانع جدی عبور کریدورهای ترانزیتی از ایران است و با توجه به تامین مالی ترانس – افغان از سوی کشورهای عربی امکان ساخت آن وجود دارد و اگر ترانس – افغان ساخته شود، بندر چابهار به حاشیه می رود و بندر رقیب آن یعنی بندر گوادر فعال می‌شود و با توجه به سرمایه گذاری قابل توجه چین در بندر گوادر پاکستان به نظر می رسد که چین هم مخالفتی با ساخت این کریدور ندارد و از سوی دیگر این کریدور می تواند روسیه را به آبهای گرم جنوب و هند وصل کند و از این نظر روسیه هم برای ساخت کریدور ترانس – افغان صاحب منفعت است.
اما موضوعی که نباید از آن غفلت کرد موضوع زیرساخت‌های ترانزیت ریلی ایران است.
وضعیت زیرساخت‌های ترانزیتی ایران مطلوب است
در این راستا، آقای ناصریان کارشناس ارشد حوزه ریلی در گفت‌وگو با خبرنگار ایراف، گفت: پروژه ترانس-افغان یکی از طرح‌های مهم منطقه‌ای برای تسهیل حمل‌ونقل و توسعه تجارت بین‌المللی در آسیای مرکزی و جنوب آسیا است و این پروژه با عبور از افغانستان، کشورهایی چون قزاقستان و ترکمنستان را به مسیرهای تجاری جدیدی در پاکستان، خلیج فارس و اقیانوس هند متصل می‌کند.
وی با اشاره به اینکه با احداث کریدور ریلی ترانس- افغانستان، ایران به حاشیه می‌رود، افزود: یکی از مسیرهای احداث این کریدور ریلی ایران است، اما مسیرهای دیگری نیز برای ساخت خط ریلی ترانس – افغان وجود دارد. برای ساخت کریدور ریلی ابتدا باید دید که کدام مسیر آسان‌تر و کوتاه‌تر است.
ناصریان تاکید کرد: با توجه به موارد ذکر شده، اگر از مسیر ایران برای احداث کریدور ترانس – افغان استفاده نکنند، به معنای دور زدن ایران نیست. البته برای احداث کریدورهای بین‌المللی در صورت مقدور باید از چند مسیر ساخته شود که اگر یک مسیر به هر علتی مسدود شود یا ظرفیت ترانزیتی آن پایین بود، امکان بهره‌مندی از مسیرهای جایگزین دیگر باشد.
وی افزود: البته باید دید دیدگاه کشورها از این اینکه از خاک ایران برای توسعه کریدورها استفاده نمی‌کنند، چیست؟ به عنوان مثال کشورهای بسیاری به دنبال این هستند تا به خاک ایران وابستگی نداشته باشند تا بتوانند این کشور را به راحتی تحریم کنند. اما نکته حایز اهمیت اینجاست که وضعیت زیرساخت‌های ترانزیتی ایران مطلوب است و در حال حاضر روز به روز توسعه می‌یابد. به همین دلیل خطوط ریلی ایران می تواند مسیر آلترناتیو ترانس افغان باشد زیرا هم اکنون رابطه افغانستان با پاکستان رابطه خوبی نیست.
