به گزارش ایراف، شانزدهمین نشستِ کتاب‌نامه بلخ با محوریت نقد و نظر کتابهای “ستاره شب دیجور” و “کارنامه سیاسی و اجتماعی علامه سیّد اسماعیل بلخی” عصر روز سه‌شنبه ۱۹ تیرماه در کافه کتاب-رستوران عمارت بلخ با حضور فرهنگیان ایران و افغانستان در تهران برگزار شد.
این نشست با حضور و سخن شجاع‌حسین محسنی؛ نویسنده و پژوهشگر، مصطفی عاقلی؛ نویسنده و پژوهشگر، سيد موسی حسینی؛ ناشر و عضو هیئت مدیره خانه کتاب افغانستان و سید اسحاق شجاعی نویسنده کتاب با گردانندگی رضا عطایی برگزار شد.
علامه بلخی جای خالی‌اش برای جامعه امروزمان بیشتر محسوس است
دکتر سید موسی حسینی، ناشر و همچنین دبیر کانون علمی-فرهنگی نخبگان افغانستان و عضو موسس مرکز توسعه سلامت روان مهاجر به عنوان نخستین سخنران این نشست به سیر سرگذشت انتشارات از “صبح دانش” در مزار و کابل به “صبح امید دانش” در قم و همچنین به معرفی آثار تولیدشده و در دست تولید این انتشارات پرداخت.
به گفته‌ی حسینی، انتشارات صبح امید در سال ۱۳۸۲ و در نخست از مزارشريف شروع به فعالیت نمود و ادامه فعالیت‌ها از سال ۱۳۸۵ در کابل دنبال شد. صبح امید در واقع بخشی از یک مجموعه بزرگی است که عهده‌دار چاپ و نش. کتابهای تاریخی و دانشگاهی است.
آثار و کتابهای حوزه کودکان این مجموعه ذیل عنوان انتشاراتی “آینده‌سازان” فعالیت دارد. همچنین این مجموعه، فعالیت‌های قابل توجهی در حوزه توسعه فرهنگ کتاب و کتابخوانی در مدرسه‌های افغانستان، تحت عنوان “یاد مهربان” داشته است.
این مجموعه انتشاراتی از سال ۱۳۸۹ در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب تهران حضور داشته است و با توجه به موضوع عدم دسترسی مهاجران افغانستانی مقیم ایران به کتابهای حوزه افغانستان، از سال ۱۳۹۷ شعبه صبح امید در قم و با هدف چاپ و نشر کتابهای افغانستان در ایران، شروع به فعالیت نموده است.
بنا به گفته حسینی، ناشران داخل افغانستان بنا به دلایل عدیده‌ای در وضعیت مناسبی به سر نمی‌برند به نحوی که با توجه به ارتباطات و تماس‌های ما، ۱۶ واحد انتشاراتی در “مارکت ملی” کابل اکنون به ۱۰ واحد رسیده است.
حسینی بخش دیگر از تمرکز انتشارات صبح امید دانش را ثبت تاریخ شفاهی معاصر افغانستان بر اساس نخبگان برجسته کشور دانست که تا کنون چندین اثر نیز در این زمینه، همچون دوره دو جلدی “نخبگان صد سال اخیر افغانستان” مجلد شاعران و مجلد نویسندگان آن منتشر شده است و این مجموعه همچنان در حال تدوین است و ادامه دارد.
دبیر کانون علمی-فرهنگی نخبگان افغانستان در پایان صحبت‌های خود، علامه بلخی را جزء معدود نخبگان و بزرگانی دانست که جای خالی‌اش برای جامعه امروزمان بیشتر محسوس است و براساس همین دغدغه، دو کتاب “کارنامه سیاسی و اجتماعی علامه سیّد اسماعیل بلخی” و “ستاره شب دیجور” به زحمات نویسنده ارجمند آقای شجاعی که به نحوی یک دوده بلخی‌شناسی محسوب می‌شود به زیور چاپ آراسته شده‌اند که امیدواریم مورد استفاده علاقمندان به تاریخ و فرهنگ افغانستان قرار گیرد.
بلخی از نخستین و زبده‌ترین کسانی که در افغانستان به دنبال جمهوری‌خواهی و تئوری‌ریزه کردن جمهوریت بوده است
مصطفی عاقلی، نویسنده و پژوهشگر و به عنوان منتقد و سخنران دوم نشست به تحلیل جامعه‌شناختی زندگی و کارنامه علامه بلخی پرداخت.
عاقلی شرایط و زمانه بلخی را اوج جریانات و کشمکش‌های سیاسی-اجتماعی در افغانستان خواند و از میان تمامی جریانات آن برهه همچون جریانات سطلنت، فاشیست پشتونی و جریانات اسلام‌گراهای شیعه و سنی، خط‌مشی سیاسی-اجتماعی بلخی را جریانی منحصر به فرد تنت عنوان “ملی‌گرای کثرت‌گرا” توصیف نمود.
عاقلی برای سیر زندگی بلخی، تطوری از دین، فلسفه، علم، عرفان و در نهایت سیاست و کنش‌گری سیاسی توصیف نمود و بلخی را از نخستین و زبده‌ترین کسانی در افغانستان دانست که به دنبال جمهوری‌خواهی بوده است و بلکه می‌توان ادعا نمود که آن را به نحوی تئوری‌ریزه نموده است.
عاقلی با نگاهی به اشعار و سروده‌های سیداسماعیل بلخی که مجموعاً چیزی حدود پنج هزار بیت می‌شود، ریشه‌ها و رگه‌های تاثیرپذیری بلخی را از بزرگان پیش از خود توضیح داد. به زعم عاقلی، بلخی مفهوم “مِهر و محبت” را از مولانا، “عدل و داد” را از سعدی، “ننگ و دلیر” را از فردوسی و “فلسفه خودی” را از اقبال لاهوری وامدار است و اقتباس نموده است.
عاقلی بر این نظر است که سیداسماعیل بلخی از ابعاد مختلفی علامه بلخی بر نسل‌های بعد از خودش تاثیر گذاشته است که تنها یک مورد آن “اصلاح‌طلبی دینی” و مبحث “وحدت ملی” است که یادگار اوست.
علامه بلخی منتظر فراهم شدن بستر “بسیج اجتماعی” نماند و قیام کرد
شجاع‌حسین محسنی، نویسنده و پژوهشگر و به عنوان منتقد و سخنران سوم نشست نیز به تحلیل جامعه‌شناختی زندگی و کارنامه علامه بلخی پرداخت.
محسنی با توصیف اصلاح‌گرایی و انقلابی‌گرایی به عنوان دو مدل و شیوه “تغییر اجتماعی” در جوامع مختلف، سیداسماعیل بلخی را “آرمانگرایی انقلابی” دانست که به اصلاح تدریجی باور نداشت و معتقد بود که این اصلاح باید به صورت انقلاب صورت بگیرد و در همین راستا به باور محسنی، علامه بلخی منتظر فراهم شدن بستر “بسیج اجتماعی” نماند و قیام کرد.
بنا به اظهارات این پژوهشگر تاریخ معاصر افغانستان، آنچه که به عمل و عملکرد بلخی، اصالت و قهرمان‌بودن می‌بخشد این است که بر اساس معیار متداول هزینه-فایده نبوده و علاوه بر این، آنچه که وجه تمایز بلخی با سایرین قبل از وی، همچون عبدالخالق هزاره در این است که عمل پیشینیان پیش از بلخی معطوف به فرد [مثلا ترور شخص پادشاه مستبد] بوده و نه معطوف به سیستم.
محسنی، علا،ه بلخی را با ویژگی‌های منحصر فردی‌اش که اعتبار ملی داشته است، فردی مظلوم معرفی می‌نماید چرا که به زعم وی، بلخی در دوره جهاد و احزاب و جریانات جهادی، مورد بهره‌برداری‌های سیاسی و مصادره به مطلوب شدن قرار گرفته شده است و این امر بلخی را در قوم و مذهب و حزب و جریان خاصی محدود و محصور نموده است در صورتی که بلخی تمام این مرزها را در نوردیده بود.
بلخی وامدار مکتب امام حسین (ع) بوده است
در پایان نشست نیز، سید اسحاق شجاعی که با تماس آنلاین در نشست حضور داشت، ضمن تشکر از انتقادات و پیشنهادات منتقدان و سخنرانان نشست که در بازچاپ آثار مورد توجه خواهد گرفت از کار بر روی جلد دوم “کارنامه علامه بلخی” با محوریت کارنامه فرهنگی-ادبی خبر داد که در آینده به زیور چاپ آراسته خواهد شد.
شجاعی به عنوان شخصیتی که چندین دهه درباره علامه بلخی مشغول به تحقیق و پژوهش بوده است درباره این شخصیت بی‌بدیل معاصر افغانستان گفت: “بلخی وامدار مکتب امام حسین (ع) بوده است.
